تعریف همسوجنسیت‌محوری و دگرجنسگرامحوری
مترجم: سعید.ش
⚫️تعریف همسوجنسیت‌محوری Cisnormativity
«گوینده گفت: ‘همه زنان باید سالیانه تست پاپ‌اسمیر انجام دهند’. من محتوای این پیام را ارزشمند می‌دانم، اما اگر این پیام به دور از همسوجنسیت‌محوری بیان می‌گردید، از نظرم بسیار بهتر بود.»
همسوجنسیت‌محوری یا سیس‌نرماتیویتی باوری است که می‌گوید همه، یا تقریبا همه افراد سیسجندر (همسوجنسیت) هستند.
درست است که افراد ترنسجندر درصد نسبتاً کمی از جمعیت انسان‌ها را تشکیل می‌دهند، با این حال در نظر گرفتن تمامی افراد به عنوان فردی سیسجندر (غیرترنس) از نظر بسیاری از افراد ترنس و حامیان‌شان توهین‌آمیز است.
مثال‌های همسوجنسیت‌محوری ارتباط نزدیکی با ذات‌باوری جنسیتی دارند. به عنوان مثال، جمله «مردان باردار نمی‌شوند» جمله‌ای همسوجنسیت‌محورانه و ذات‌باورانه محسوب می‌شود.
همسوجنسیت‌محوری غالباً عمدی نیست، اما عمدی نبودنش از آسیب‌ها و ضررهایی که به جامعه ترنس وارد می‌کند نمی‌کاهد.
همسوجنسیت‌محوری در بهترین حالت خود به حذف تجربیات زیسته افراد ترنس و غیرباینری از سطح جامعه دامن می‌زند، و در بدترین حالت خود نیز بخشی از سیستم سرکوب‌گرانه حساب‌شده‌ای است که همسوجنسیت‌زدگی و ترنس‌ستیزی را عامدانه در سطح جامعه گسترش می‌دهد.
واژه همسوجنسیت‌محوری برای نخستین‌بار در دهه 2000 میلادی مورد استفاده قرار گرفت، با این حال در سال 2012 بود که برای نخستین‌بار به صورت رسمی و آکادمیک در ژورنال جامعه بین‌المللی ایدز مطرح گردید.
واژه همسوجنسیت‌محوری یا سیس‌نرماتیویتی، از پیشوند «سیس –» به معنای سیسجندر (همسوجنسیت) و پسوند «نرماتیویتی» به معنای هنجارگرایی تشکیل شده است. این واژه به عنوان متمم واژه هترونرماتیویتی (دگرجنسگرامحوری) شناخته می‌شود.
⚫️تعریف دگرجنسگرامحوری Heteronormativity
«در قسمت اطلاعات تماس فرم مدرسه فرزندانم، فقط یک جای خالی برای درج اطلاعات تماس با «مادر» و یک جای خالی دیگر برای درج اطلاعات تماس با «پدر» در نظر گرفته شده بود. این واقعاً دگرجنسگرامحورانه است!»
دگرجنسگرامحوری یا سیس‌نرماتیویتی باوری است که می‌گوید همه افراد هتروسکشوال (دگرجنسگرا) هستند، یا دگرجنسگرایی حالت پیش‌فرض یا «نرمال» گرایش جنسی انسان‌هاست.
دگرجنسگرامحوری معمولاً با مفاهیمی همچون همسوجنسیت‌محوری، باینری‌گرایی جنسیتی، و ذات‌باوری جنسیتی همراه می‌شود. یک جامعه هترونرماتیو (دگرجنسگرامحور) بر مبنای باوری عمل می‌کند که دگرجنسگرایی و مشخصه‌های جنسیتی خاصی را حالت «پیش‌فرض» انسان‌ها می‌داند.
این باورها و تصورات آسیب‌زننده هستند، چون سبب تشدید بدنامی اجتماعی و به حاشیه رانده شدن افراد ال‌جی‌بی‌تی+ گردیده و این افراد را به نوعی منحرف شده از مسیر «طبیعی» یا غیرطبیعی معرفی می‌کنند.
مفهوم دگرجنسگرامحوری هم در سطح جامعه وجود دارد و هم در سطح فردی.
دگرجنسگرامحوری در سطح جامعه خود را در قالب پس زدن برابری در ازدواج و فرزندخواندگی زوج‌های هم‌جنسیت نشان می‌دهد. دگرجنسگرامحوری در سطح فردی نیز، خود را در قالب تصورهای غیرعمدی اشتباه نشان می‌دهد – مثل موقعی که زنی به همسر یا نامزدی که دارد اشاره می‌کند، و ما هم ناخودآگاه تصور می‌کنیم که همسر یا نامزد او حتماً یک مرد است.
ریشه واژه دگرجنسگرامحوری به اوایل دهه 90 میلادی بازمی‌گردد. این واژه توسط مایکل وارنر، متخصص نظریه کوئیر، در کتابی که با عنوان «هراس از سیاره‌ای کوئیر» نوشته بود به کار برده شد، و از آن موقع به بعد معروف و همه‌گیر گشت.
واژه هترونرماتیویتی یا دگرجنسگرامحوری از دو واژه «هترو –» به معنای دگر (که در واژه هتروسکشوال یا دگرجنسگرا هم به کار برده شده)، و «نرماتیویتی» به معنای باورهای هنجارگرایانه تشکیل شده است.
⚫️مشکل همسوجنسیت‌محوری و دگرجنسگرامحوری در چیست؟
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که قرن‌هاست از طریق باورهای اجتماعی، سیاست‌ها و خط مشی‌ها، و همچنین رسانه‌ها می‌شنویم که افراد هتروسکشوال (دگرجنسگرا) سیسجندر (همسوجنسیت) «نرمال» و «هنجار» هستند، و افراد دیگری که در این دسته قرار نمی‌گیرند، «متفاوت».
خوشبختانه جامعه ما بیش از پیش دارد رو به سوی آزادی و پیشرفت حرکت می‌کند، با این حال این «هنجارها» همچنان نقش طبیعت دوم را در جامعه ایفا می‌کنند.
اگر به اطرافمان بنگریم، متوجه می‌شویم که در فیلم‌ها و سریال‌ها، در کتاب‌های داستان، در تبلیغات، در فضای مجازی، و … همچنان این هنجارهای اجتماعی کلیشه‌ای به چشم می‌خورند.
می‌توانیم باینری‌انگاری جنسیتی را حتی در ادبیاتی که مورد استفاده قرار می‌دهیم نیز ببینیم؛ مثل موقعی که مردم را «خانم‌ها و آقایان»، یا «آقا پسرها و گل‌دخترها» خطاب می‌کنیم.
کودکی که غیردگرجنسگرا یا غیرسیسجندر باشد، وقتی در محیطی قرار می‌گیرد که به چشم نیاید، رفته‌رفته از لحاظ توان یادگیری، عزت نفس، و حس درونی ارزشمند بودن آسیب می‌بیند، و همه این عوامل دست به دست هم داده و همجنسگراستیزی/ترنس‌ستیزی را برایش درونی‌سازی می‌کنند.
دگرجنسگرامحوری و همسوجنسیت‌محوری فقط روی افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو+ تاثیر نمی‌گذارد. این تصورات نادرست روی کودکان دگرجنسگرا و سیسجندری که در محیطی رشد می‌کنند که دخترها و پسرها برای ورزش و کار گروهی تفکیک جنسیتی می‌شوند، و این‌گونه آموزش می‌بینند که هر خانواده‌ای که در آن یک مادر و یک پدر نباشد را «متفاوت» یا «اشتباه» بدانند نیز تاثیر می‌گذارد.
با تغییر رویه خود، می‌توانیم روی درک و برداشتی که کودکان از دنیا و آدم‌های اطرافشان دارند تاثیر مثبتی گذاشته و نسلی را تربیت کنیم که نسبت به دیگران برخورد دوستانه، پذیرا، و محترمانه‌ای داشته باشند.
⚫️مدارس می‌توانند چه نقشی در این زمینه ایفا کنند؟
مدارس می‌توانند برای مقابله با این مسائل کارهای زیادی انجام دهند. در ادامه به چند کار کوچک اشاره می‌کنیم که تاثیر بزرگی بر جای می‌گذارند:
🔹این‌گونه تصور نکنید که همه کودکان سیس‌هِت (غیرترنس و دگرجنسگرا) هستند – به بچه‌ها جملاتی مثل «شوهر آینده‌ات» یا «برو با بقیه پسرها بازی کن» نگویید.
🔸این‌گونه تصور نکنید که والدین همه کودکان سیس‌هِت هستند – به بچه‌ها نگویید «این نامه را بده به دست پدر و مادرت»، مگر این‌که از قبل والدین بچه را بشناسید و بدانید بچه «پدر» و «مادر» دارد (این جمله را به بچه‌هایی که تک‌سرپرست هستند هم نباید بگویید).
🔹آگاهانه از افراد ترنس حمایت کنید. مثلاً اگر می‌بینید کودکی از واژه «ترنس» به عنوان اصطلاحی تحقیرآمیز استفاده می‌کند و این واژه را با واژه‌هایی مثل «سوسول مامانی» هم‌معنی می‌داند، با دقت به او توضیح داده و او را آموزش دهید.
🔸به بچه‌ها فرصت بدهید تا بتوانند شخصیت‌هایی همانند خودشان را در آنچه که می‌خوانند ببینند. مثلاً می‌توانید کتاب‌های داستانی که مخصوص کودکان نوشته شده و در آنها یک یا چند شخصیت ترنس ترسیم شده است را با بچه‌ها کار کنید.
🔹طرح‌ها و برنامه‌های آموزشی با محوریت حمایت از جامعه ترنس تدارک ببینید.
مترجم: سعید.ش
🌐منبع: هلپ‌ترنس‌سنتر – شبکه اطلاع‌رسانی ترنسجندر و ترنزیشن
https://helptranscenter.org
Copyright © 2021 سعید.ش https://helptranscenter.org هلپ‌ترنس‌سنتر – شبکه اطلاع‌رسانی ترنسجندر و ترنزیشن All Rights Reserved.
هلپ ترنس سنتر 