اطلاعات جامع مراقبت‌های بهداشتی پس از شروع تستسترون‌درمانی ویژه مردان ترنس (FTM)
مترجم: سعید.ش
🔻فایل پی‌دی‌اف اطلاعات جامع مراقبت‌های بهداشتی پس از شروع تستسترون‌درمانی ویژه مردان ترنس (FTM) را می‌توانید از طریق لینک زیر دانلود نمایید.
اطلاعات جامع مراقبت بهداشتی تستسترون‌درمانی
⚠️سلب مسئولیت
اطلاعات این مقاله صرفا به جهت مقاصد آموزشی ارائه گردیده است. نویسنده این مقاله پزشک متخصص نیست، و این اطلاعات نباید به عنوان توصیه پزشکی در نظر گرفته شود. این اطلاعات «نباید» به عنوان جایگزینی برای مشاوره یا درمان توسط پزشک متخصص مجرب مورد استفاده قرار گیرد. نویسنده این مقاله لیست داروهایی را که در این مقاله ذکر گردیده است تایید یا رد نمی‌کند.
لطفا توجه داشته باشید که مقادیر مرجعی که در این مقاله برای آزمایش‌های مختلف نوشته شده ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. درمورد نتیجه آزمایش خون‌تان همیشه با پزشک خود صحبت کنید.
🔳بخش اول. مقدمه
مصرف بیشتر داروها و مکمل‌ها – حتی هورمون‌هایی مانند تستسترون – روی سلامت عمومی و تعادل بدن تاثیر می‌گذارد. تستسترون تاثیرات مفید بسیاری را برای مردان ترنس به ارمغان می‌آورد، اما این احتمال نیز وجود دارد که با تستسترون‌درمانی مسائلی رخ دهد که نیاز است شما و پزشکتان به دقت آنها را بررسی نمایید.
این مقاله به چهار بخش تقسیم شده است. در بخش اول مرور کوتاهی بر متدهای تستسترون‌درمانی صورت می‌گیرد. در بخش دوم به خلاصه انواع تست‌های آزمایشگاهی که پزشک برای سنجش سطح سلامت شما تجویز می‌کند می‌پردازیم و محدوده نرمال نتیجه این تست‌ها را ذکر می‌کنیم. بخش سوم مقاله را به عوارض بالقوه‌ای که ممکن است در حین تستسترون‌درمانی بروز کند اختصاص می‌دهیم. و در بخش چهارم مقاله به لیست دیگر مسائلی که لازم است هنگام هورمون‌درمانی به آنها توجه داشته باشید می‌پردازیم. این اطلاعات را به عنوان نقطه شروع در نظر بگیرید. با مطالعه این مقاله از مشکلات و مسائلی که بالقوه ممکن است رخ دهد آگاهی می‌یابید و می‌توانید با پزشک خود درمورد سلامتی‌تان هوشمندانه‌تر گفتگو کنید.
✳️مروری بر متدهای تستسترون‌درمانی
تستسترون (که اغلب به اختصار «T» نامیده می‌شود) جهت هورمون درمانی جایگزین در مردان ترنس به روش‌های مختلفی تجویز می‌گردد. رایج‌ترین متد تستسترون‌درمانی، تزریق زیرجلدی یا درون‌عضلانی تستسترون با سرنگ است. از جمله سایر روش‌های تستسترون‌درمانی می‌توان به استعمال موضعی ژل، کرم و چسب موضعی تستسترون؛ مصرف تستسترون خوراکی با بلع قرص تستسترون (که البته این متد رایج نیست، چرا که مصرف تستسترون C-17 alpha alkylated تاثیرات منفی روی کبد می‌گذارد)؛ مصرف تستسترون زیرزبانی/گونه‌ای با حل شدن قرص زیر زبان یا کنار لثه؛ یا تستسترون‌درمانی با کاشت گلوله حاوی تستسترون زیر پوست اشاره نمود. متد تستسترون‌درمانی به نوع داروی موجود در کشور محل سکونت فرد، ریسک‌ها/مزایایی که هر روش برای سلامتی فرد به همراه دارد، ترجیح شخصی، و هزینه بستگی دارد.
تستسترون اینگونه نیست که برای مصارف آتی در بدن ذخیره گردد، بنابراین برای این که سطح تستسترون همیشه در محدوده سلامت قرار گیرد لازم است که تستسترون در بازه‌های زمانی مشخص و با دوز مناسب مورد استفاده قرار گیرد. تستسترون به فرم تزریقی و گلوله‌های زیرجلدی طولانی‌ترین ماندگاری در بدن را دارند. تستسترون به فرم تزریقی معمولا بین هفته‌ای یکبار تا سه هفته‌ای یکبار تجویز می‌گردد، و گلوله‌های زیرجلدی تستسترون نیز هر سه – چهار ماه یکبار با گلوله‌های جدید جایگزین می‌گردند.
تستسترون موضعی (چسب، ژل، یا کرم) معمولا با دوز کم بصورت روزانه روی پوست استعمال می‌گردد؛ تستسترون خوراکی و زیرزبانی/گونه‌ای نیز معمولا روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر درمورد انواع هورمون تستسترون و طریقه مصرف آنها مقاله مربوطه را در اینجا مطالعه نمایید.
🔳بخش دوم. تست‌های آزمایشگاهی مهم
پزشکتان برای این که بتواند سلامتی شما را در حین تستسترون‌درمانی بسنجد، تست‌های آزمایشگاهی مختلفی از شما می‌گیرد که بیشتر آنها آزمایش خون هستند. پس از شروع هورمون‌درمانی، طی سال نخست پزشکتان باید هر سه – چهار ماه یکبار برایتان آزمایش خون بنویسد. این کار به‌خصوص برای تعیین دوز مناسب تستسترون مفید است، چرا که داده‌های موجود در نتیجه آزمایش خون برای تنظیم دوز و/یا بازه زمانی تستسترون‌درمانی ضروری است. اگر طی سال نخست هیچ مشکل حادی در نتیجه آزمایش خون‌تان نشان داده نشود، طی سال دوم هر شش ماه یکبار آزمایش خون خواهید داد. وقتی که پا به سال سوم گذاشتید نیز، اگر هیچ مشکلی پیش نیامده بود فقط سالی یکبار آزمایش خون خواهید داد.
بعضی از تست‌های آزمایشگاهی مهمی که پزشکتان تجویز می‌کند در ادامه مقاله ذکر شده است. لطفا توجه داشته باشید که مقادیر مرجعی که در این بخش از مقاله برای آزمایش‌های مختلف نوشته شده ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. درمورد نتیجه آزمایش‌هایتان همیشه با پزشکتان صحبت کنید. همچنین یادتان باشد از دکترتان بپرسید که آیا لازم است برای تست‌های مشخصی که می‌دهید از قبل آمادگی خاصی داشته باشید یا خیر (مثلا لازم است از قبل ناشتا باشید یا مایعات فراوان بنوشید یا خیر)، و این که حتما اسم کل داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را به پزشکتان بگویید، چرا که این فاکتورها ممکن است روی نتیجه آزمایش‌تان تاثیر بگذارند.
✳️تست سطح سرمی تستسترون کل
سطح سرمی تستسترون معمولا با انجام آزمایش خونی به نام «تست سطح سرمی تستسترون کل» یا «Serum total testosterone test» مشخص می‌شود. تستسترون به دو صورت در خون وجود دارد — تستسترون «متصل» و تستسترون «آزاد». تستسترون متصل عمدتا با پروتئینی به نام «گلوبولین متصل‌شونده به هورمون جنسی (SHBG)» پیوند شیمیایی برقرار می‌کند. بقیه تستسترون متصل نیز بیشتر به پروتئین دیگری به نام آلبومین متصل است. تستسترون آزاد با هیچ پروتئینی پیوند شیمیایی برقرار نمی‌کند و صورت «فعال» تستسترون در نظر گرفته می‌شود، چرا که از آمادگی لازم برای اتصال به پذیرنده‌های آندروژن موجود روی سلول‌ها برخوردار است.
در تست سطح سرمی کل تستسترون کل، سطح کل تستسترون متصل و آزاد موجود در بدن اندازه‌گیری می‌شود. سطح نرمال کل تستسترون متصل و آزاد برای مردان 300-1100 ng/dl (نانوگرم بر دسی‌لیتر) است. سطح تستسترون با توجه به سن و فاکتورهای فردی متغیر است.
همچنین خیلی خوب است که سطح تستسترون آزاد موجود در بدن را نیز جداگانه اندازه‌گیری کنید، چرا که پیشرفت هورمون‌درمانی را بهتر نشان می‌دهد. سطح تستسترون آزاد چیزی بین 0.3%-5% از شمارش تستسترون کل است، و سطح متوسط آن حدود 2% شمارش تستسترون کل درنظر گرفته می‌شود. از پزشکتان بخواهید که علاوه بر سطح تستسترون کل، سطح تستسترون آزاد را نیز بررسی کنند.
یادتان باشد با توجه به این که بدن هر فرد حساسیت متفاوتی نسبت به آندروژن از خود نشان می‌دهد، مردانه‌سازی را نمی‌شود فقط از روی سطح تستسترون سنجید. سطح تستسترون تنها به منزله راهنمایی برای شما و پزشکتان است تا از روی آن بتوانید پیشروی روند تستسترون‌درمانی را بسنجید. دوز تستسترون مناسب شخص شما براساس سلامت عمومی (به خصوص سلامت قلب و کبد)، پیشروی مردانه‌سازی، و نحوه واکنش بدن و خلق و خویتان نسبت به دوزهای متفاوت تنظیم می‌شود.
تستسترون‌درمانی روش واحد و چهارچوب بسته یکسانی برای تمامی افراد ندارد. حتما وضعیت سلامتی خود و احساساتی که دارید را با دقت بررسی کنید و به یاد داشته باشید حتی اگر دوز تستسترون مصرفی کمی افزایش یا کمی کاهش پیدا کند نیز، همین تغییر کوچک تفاوت بزرگی به ارمغان می‌آورد. پزشکتان برای این که بتواند سطح سلامت عمومی شما را بررسی کند، تست‌هایی که در ادامه آمده است را برایتان تجویز می‌کند.
✳️شمارش کامل خون (CBC)
در تست شمارش کامل خون (CBC) معمولا موارد زیر اندازه‌گیری می‌گردد:
▪️تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBC)
▪️تعداد گلبول‌های سفید خون (WBC)
▪️مقدار کل هموگلوبین خون (HGB)
▪️درصد گلبول‌های قرمز خون (هماتوکریت یا HCT)
▪️مقدار میانگین گلبول‌های قرمز خون (MCV – حجم گلبول‌های قرمز خون. MCV = HCT/HGB)
(معمولا شمارش پلاکت خون نیز اندازه‌گیری می‌شود)
سطح مرجع تعداد گلبول‌های قرمز خون، هموگلوبین، و هماتوکریت در افرادی که با جسم منتسب به زنان متولد شده‌اند با افرادی که با جسم منتسب به مردان متولد شده‌اند متفاوت است. وقتی مردان ترنس تستسترون‌درمانی را شروع می‌کنند، منطقی است که سطح شمارش کامل خون آنها با محدوده مرجع ویژه افرادی که با جسم منتسب به مردان متولد شده‌اند سنجیده شود. در ادامه مقادیر نرمال مردان ذکر گردیده است؛ این مقادیر متفاوت با مقادیر نرمال زنان هستند. یادتان باشد که محدوده‌های مرجعی که در ادامه عنوان شده ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
➖محدوده مرجع RBC (مردان): 4.7 تا 6.1 million cells/ul (سلول در میکرولیتر)
➖محدوده مرجع WBC: ء4,500 تا 10,000 cells/ul
➖محدوده مرجع هموگلوبین (مردان): 13.8 تا 17.2 gm/dl (گرم در دسی‌لیتر)
➖محدوده مرجع هماتوکریت (مردان): 40.7 تا 50.3%
➖محدوده مرجع MCV: ء80 تا 95 فمتولیتر
(لطفا توجه داشته باشید که سطح RBC، هماتوکریت و هموگلوبین در ارتفاعات مختلف متفاوت است.)
از میان تست‌هایی که بالاتر ذکر گردید، پس از شروع تستسترون‌درمانی لازم است که سطح RBC، هماتوکریت و هموگلوبین بادقت مورد نظارت قرار گیرد. در ادامه جزئیات بیشتری در این خصوص ذکر شده است.
💠شمارش گلبول‌های قرمز خون (RBC)
گلبول‌های قرمز خون یا همان «اریتروسیت»ها وظیفه حمل و نقل هموگلوبین را برعهده دارند. هموگلوبین اکسیژن را به بافت‌ها می‌رساند. اریتروسیت‌ها به طور طبیعی حدود 120 روز در خون زنده می‌مانند و بعد از این مدت توسط طحال یا کبد از بدن حذف می‌شوند.
➖مقادیر مرجع RBC در مردان: 4.7 تا 6.1 million cells/ul (سلول در میکرولیتر)
طبق گزارش‌های بدست آمده، تستسترون تولید گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد. سطح گلبول‌های قرمز خون در مردان ترنس پس از شروع تستسترون‌درمانی به محدوده نرمال مردان می‌رسد، اما ایده‌آلش این است که این سطح از حد بالای محدوده نرمال مردان تجاوز نکند.
💠هموگلوبین (HGB)
هموگلوبین همانطور که بالاتر نیز گفته شد، پروتئینی است وظیفه حمل و نقل اکسیژن در خون را برعهده دارد. این پروتئین، کربن‌دی‌اکسید را نیز از بافت‌ها می‌گیرد و به شش‌ها انتقال می‌دهد تا کربن‌دی‌اکسید طی عمل بازدم از بدن خارج گردد. هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد.
➖مقادیر مرجع هموگلوبین در مردان: 13.8 تا 17.2 grams/dl (گرم در دسی‌لیتر)
طبق گزارش‌های بدست آمده، تستسترون سطح هموگلوبین را افزایش می‌دهد. سطح هموگلوبین خون در مردان ترنس پس از شروع تستسترون‌درمانی به محدوده نرمال مردان می رسد، اما ایده‌آلش این است که این سطح از حد بالای محدوده نرمال مردان تجاوز نکند.
💠هماتوکریت (HCT)
هماتوکریت درصد گلبول‌های قرمز خون را مشخص می‌کند. در حقیقت هماتوکریت هم تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBC) را مشخص می‌کند و هم حجم آنها را. تست هماتوکریت درصد سلول‌ها و مایعات موجود در خون را نشان می‌دهد. وقتی سطح هماتوکریت بسیار بالا باشد، معنی‌اش این است که خون بسیار غلیظ شده است. این مسئله می‌تواند عوارض مختلفی را در پی داشته باشد.
➖مقادیر مرجع هماتوکریت در مردان: 40.7 تا 50.3% خون.
طبق گزارش‌های بدست آمده، تستسترون علاوه بر این که تولید گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد، سطح هماتوکریت را نیز را افزایش می‌دهد. سطح هماتوکریت در مردان ترنس پس از شروع تستسترون‌درمانی به محدوده نرمال مردان می‌رسد، اما ایده‌آلش این است که این سطح از حد بالای محدوده نرمال مردان تجاوز نکند.
✳️تست‌های عملکرد کبد (LFT)/آنزیم‌های کبدی
چندین آزمایش خون جهت ارزیابی عملکرد کبد تجویز می‌گردد. در این تست‌ها سطح آنزیم‌های مشخص و/یا سایر مواد موجود در خون اندازه‌گیری شده و وجود عواملى که ممکن است نشان‌دهنده آسیب به کبد یا سایر بافت‌های حیاتی بدن باشد بررسی می‌شود. با توجه به این که تستسترون‌درمانی روی سلامت کبد تاثیر می‌گذارد (و تستسترون در کبد متابولیزه می‌شود)، پزشک ممکن است بخواهد «سطح آنزیم‌های کبدی» را با تجویز تمامی تست‌هایی که در ادامه آورده شده است یا فقط چند مورد از این تست‌ها بسنجد.
تست‌های متداولی که جهت اندازه‌گیری آنزیم‌های مشخص تجویز می‌گردد عبارت‌اند از: AST (آسپارتات آمینوترانسفراز که گاهی SGOT نیز نامیده می‌شود)، ALT (آلانین آمینوترانسفراز که گاهی SGPT نیز نامیده می‌شود)، ALP (آلکالاین فسفاتاز)، و GGT (گاما گلوتامیل ترانسفراز). سایر تست‌هایی که جهت ارزیابی عملکرد کبد تجویز می‌گردد عبارت‌اند از: آلبومین (Albumin)، بیلی‌روبین (Bilirubin)، و PT (زمان پروترومبین که ارزیابی وضعیت انعقاد خون است).
جزئیات این تست‌ها در ادامه مقاله ذکر شده است. یادتان باشد که مقادیر مرجعی که برای تست‌ها نوشته شده ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
💠آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) که گاهی سرم گلوتامیک اگزالواستیک ترانس آمیناز (SGOT) نیز نامیده می‌شود، آنزیمی است که عمدتا در گلبول‌های قرمز خون، کبد، سلول‌های قلب، و بافت عضلانی یافت می‌شود. مقدار کمی از این آنزیم در پانکراس، کلیه‌ها، و سایر بافت‌ها نیز وجود دارد. وقتی بافت یا ارگانی مانند قلب یا کبد آسیب می‌بیند، AST اضافی در خون آزاد می‌شود. مقدار AST موجود در خون ارتباط مستقیمی با شدت آسیب‌دیدگی بافت دارد. AST اغلب همراه با سایر آنزیم‌هایی مانند ALT برای سنجش بیماری کبد اندازه‌گیری می‌گردد.
ورزش شدید روی نتیجه آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین قبل از انجام این تست از ورزش شدید خودداری کنید. بعضی از داروها و مکمل‌ها نیز روی نتیجه این تست تاثیر می‌گذارند. با پزشکتان درمورد همه داروها از جمله ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید صحبت کنید.
➖مقادیر مرجع AST: ء0 تا 35 IU/l (واحد بین‌المللی در لیتر)
توجه داشته باشید که افزایش سطح غیرعادی نتیجه این آزمایش ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، و نمی‌شود مستقیما آن را به آسیب کبدی نسبت داد.
💠آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
آلانین آمینوترانسفراز (ALT) که گاهی اوقات گلوتامیک پیروویک ترانس آمیناز (SGPT) نیز گفته می‌شود، آنزیمی است که در متابولیسم آلانین (نوعی آمینواسید) نقش دارد. ALT در بافت‌های بسیاری وجود دارد، اما عمدتا در کبد یافت می‌شود. اگر کبد آسیب ببیند، ALT در خون آزاد می‌شود.
➖مقادیر مرجع ALT: ء5 تا 35 IU/l (واحد بین‌المللی در لیتر)
محدوده نرمال این تست براساس فاکتورهای متعددی نظیر سن، نژاد، و جنس متفاوت است. برای تفسیر نتیجه آزمایش با پزشک یا آزمایشگاه مشورت کنید.
💠آلکالاین فسفاتاز (ALP)
آلکالاین فسفاتاز (ALP) آنزیمی است که در تمامی بافت‌ها وجود دارد، اما عمدتا در کبد، مجاری صفراوی، جفت جنین، و استخوان یافت می‌شود.
بافت‌های آسیب‌دیده یا بیمار ALP را در خون آزاد می‌کنند. سطح ALP خون ممکن است در شرایط طبیعی یا در پاسخ به بعضی از داروها نیز افزایش پیدا کند. ALP انواع مختلفی دارد که هر یک ساختار متفاوتی دارند و آنها را با نام ایزو‌آنزیم‌ها می‌شناسیم. ایزوآنزیم‌های مختلف در بافت‌های مختلفی یافت می‌شوند، بنابراین برای این که موقعیت بافت آسیب‌دیده یا بیمار در بدن تشخیص داده شود، لازم است که تست ایزوآنزیم ALP نیز در آزمایشگاه صورت گیرد.
➖مقادیر مرجع ALP: ء30 تا 120 IU/l (واحد بین‌المللی در لیتر).
مقادیر نرمال این تست براساس سن و جنس متفاوت است. برای تفسیر نتیجه آزمایش با پزشک یا آزمایشگاه مشورت کنید.
💠گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)
گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) در انتقال اسیدهای آمینه از طریق غشاء سلولی و همینطور در متابولیسم گلوتاتیون نقش فعالی دارد. GGT عمدتا در کبد، مجاری صفراوی، و کلیه یافت می‌شود.
گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) معمولا همراه با دیگر آنزیم‌های کبدی نظیر ALP اندازه‌گیری می‌شود. مقایسه بین سطح این آنزیم‌ها در تفکیک بیماری استخوان از اختلالات کبدی و مجاری صفراوی مفید است.
➖مقادیر مرجع GGT: ء0 تا 51 IU/l (واحد بین‌المللی در لیتر)
مقادیر نرمال این تست براساس سن و جنس بسیار متفاوت است. برای تفسیر نتیجه آزمایش با پزشک یا آزمایشگاه مشورت کنید.
💠آلبومین (Albumin)
آلبومین پروتئینی است که مولکول‌های کوچک بسیاری از جمله بیلی‌روبین، کلسیم، پروژسترون، و مواد شیمیایی دارویی را در خون انتقال می‌دهد و فشار آنکوتیک خون را نیز پایدار می‌کند.
آلبومین در کبد سنتز می‌شود؛ بنابراین کاهش سرم آلبومین ممکن است نشان‌دهنده بیماری کبد باشد، یا شاید هم در اثر بیماری کلیوی، سوء‌تغذیه، یا رژیم کم‌پروتئین اتفاق افتاده باشد.
➖مقادیر مرجع آلبومین: 3.4 تا 5.4 g/dl (گرم بر دسی‌لیتر)
💠بیلی‌روبین (Bilirubin)
بیلی‌روبین از تجزیه هموگلوبین به وجود می‌آید؛ به این صورت که گلبول‌های قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند، هموگلوبین به اجزاء سازنده خود یعنی به «هم» و «گلوبین» تجزیه می‌شود، و سپس «هم» به بیلی‌روبین تبدیل می‌شود. آلبومین بیلی‌روبین را به طرف کبد حمل می‌کند و بیشتر بیلی‌روبین در آنجا با مولکول گلوکروناید کنژوکه (جفت) می‌شود، سپس بیلی‌روبین کنژوگه به درون مجاری صفراوی می‌ریزد. بیلی‌روبین کنژوگه را «بیلی‌روبین مستقیم» و بیلی‌روبین غیرکنژوگه را «بیلی‌روبین غیرمستقیم» می‌نامند. در آزمایش بیلی‌روبین کل، مجموع بیلی‌روبین مستقیم و بیلی‌روبین غیرمستقیم اندازه‌گیری می‌شود.
سطح بیلی‌روبین کل و مستقیم معمولا جهت غربالگری بیماری کبد یا سنگ کیسه صفرا/اختلالات مجاری صفراوی اندازه‌گیری می‌شود.
➖مقادیر مرجع بیلی‌روبین کل: 0.1-1.0 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
➖مقادیر مرجع بیلی‌روبین غیرمستقیم: 0.2-0.8 mg/dl
➖مقادیر مرجع بیلی‌روبین مستقیم: 0.1-0.3 mg/dl
💠زمان پروترومبین (PT یا Pro-time)
در این تست مدت زمان لخته شدن پلاسما (قسمت مایع خون) اندازه‌گیری می‌شود.
چندین پروتئین به نام «فاکتورهای انعقادی» در لخته شدن خون نقش ایفا می‌کنند. این پروتئین‌ها با اعداد رومی شماره‌گذاری می‌شوند (مثال، فاکتور I، فاکتور II، فاکتور V، فاکتور X و …). کبد این پروتئین‌ها را تولید و در خون ترشح می‌کند. وقتی که فاکتورهای انعقادی با بافت آسیب‌دیده تماس پیدا می‌کنند، فرآیند لخته شدن خون آغاز می‌گردد. واکنش هر فاکتور به صورت آبشاری فاکتور بعدی را بر می‌انگیزد. لخته شدن خون دست‌آورد نهایی سیستم آبشاری انعقادی محسوب می‌شود.
تست PT توانایی لختگی فاکتور I (فیبرینوژن)، فاکتور II (پروترومبین)، فاکتور V، فاکتور VII، و فاکتور X را اندازه‌گیری می‌کند. اگر هریک از این فاکتورها ناکافی باشد، زمان پروترومبین (PT) طولانی می‌شود. تست PT علاوه بر این که جهت غربالگری اختلالات لختگی خون/خونریزی تجویز می‌شود، شاخصی برای تشخیص بیماری کبد و مجاری صفراوی نیز به شمار می‌رود.
➖مقادیر مرجع PT: نه تا دوازده ثانیه
مقادیر نرمال این تست ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت، و برای افرادی که تحت درمان با داروهای ضد انعقاد خون هستند بیشتر باشد.
طبق گزارش‌های بدست آمده، تستسترون فاکتورهای انعقادی II, V, VII, و X را سرکوب می‌کند. با توجه به این که تست PT توانایی فاکتورهای ذکر شده در لخته کردن خون را اندازه‌گیری می‌کند، برای افرادی که تستسترون‌درمانی می‌کنند تست غربالگری مهمی محسوب می‌شود.
✳️تست فاکتورهای انعقادی
اگر نتیجه تست زمان پروترومبین (PT) غیرعادی باشد، تست دیگری برای سنجش فاکتورهای انعقادی صورت می‌گیرد. در تست سنجش فاکتورهای انعقادی، کمبود فاکتور انعقادی مشکوک جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. تست عملکرد (فعالیت) و تست کمیت (آنتی‌ژن) به تشخیص این که کدام فاکتور(ها) تحت‌تاثیر قرار گرفته‌اند و شدت تاثیر تا چه اندازه بوده کمک می‌کند. تست آنتی‌ژن برای همه فاکتورهای انعقادی موجود نیست.
✳️تست پروفایل لیپیدی (کلسترول، تری‌گلیسرید)
پروفایل لیپیدی به مجموعه تست‌هایی گفته می‌شود که به تشخیص ریسک بیماری کرونری قلب کمک می‌کنند. پروفایل لیپیدی شامل تست سنجش سطح کلسترول کل، کلسترول HDL (لیپوپروتئین پُرچگال یا کلسترول «خوب»)، کلسترول LDL (لیپوپروتئین کم‌چگال یا کلسترول «بد»)، و تری‌گلیسرید می‌شود.
💠کلسترول
کلسترول ماده‌ای است نرم و مومی‌شکل که در همه جای بدن از سیستم عصبی و پوست گرفته تا عضله، کبد، روده، و قلب یافت می‌شود. کلسترول هم توسط بدن ساخته می‌شود و هم با مصرف غذاهای خاصی بدست می‌آید. کلسترول در کبد ساخته شده و به واسطه خون به بافت‌ها رسانده می‌شود.
سطح کلسترول معمولا در سه دسته اندازه‌گیری می‌شود: کلسترول HDL (که اغلب به آن کلسترول «خوب» می‌گویند)، کلسترول LDL (که اغلب به آن کلسترول «بد» می‌گویند)، و کلسترول کل. هر چه کلسترول LDL پایین‌تر باشد، ریسک حمله قلبی و سکته نیز پایین‌تر است. همچنین حائز اهمیت است که سطح HDL یا کلسترول خوب به اندازه کافی بالا باشد. سطح مطلوب کلسترول طبق گزارش انجمن قلب امریکا در ادامه ذکر شده است:
🔻سطح کلسترول کل:
➖مطلوب: کمتر از 200 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
➖مرز پرخطر: 200 تا 239 mg/dl
➖پرخطر: 240 mg/dl و بیشتر
🔻سطح کلسترول LDL:
➖مطلوب: کمتر از 100 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
➖نسبتا مطلوب/بیش از حدِ مطلوب: 100 تا 129 mg/dl
➖مرز سطح بالا: 130 تا 159 mg/dl
➖سطح بالا: 160 تا 189 mg/dl
➖سطح بسیار بالا: 190mg/dl و بیشتر
🔻سطح کلسترول HDL:
➖متوسط زنان: 50 تا 60 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
➖متوسط مردان: 40 تا 50 mg/dl
➖سطح پایین: کمتر از 40 mg/dl
تستسترون‌درمانی ممکن است سطح LDL (کلسترول بد) را افزایش و سطح HDL (کلسترول خوب) را کاهش دهد.
💠تری‌گلیسرید
تری‌گلیسریدها ترکیبات شیمیایی هستند که عمدتا در چربی موجود در غذا و همینطور چربی‌های بدن یافت می‌شوند. تری‌گلیسریدها بیشترین نوع چربی در بدن بوده و منبع مهمی برای تامین انرژی بدن به شمار می‌روند. تری‌گلیسریدها در پلاسمای خون وجود دارند و از چربی‌هایی که به واسطه مصرف غذا وارد بدن می‌شوند یا از چربی‌هایی که از دیگر منابع انرژی بدن مانند کربوهیدرات‌ها ساخته شده‌اند مشتق می شوند. کالری‌هایی که با صرف غذا بدست می‌آید اما بلافاصله جهت تامین انرژی به مصرف بافت‌های بدن نمی‌رسد به تری‌گلیسرید تبدیل می‌شود. تری‌گلیسریدها به سمت سلول‌های چربی انتقال داده می‌شوند و در آنجا ذخیره می‌گردند. تری‌گلیسریدها هر موقع که لازم باشد از بافت چربی آزاد می‌شوند تا انرژی بدن را بین وعده‌های غذایی تامین کنند.
با توجه به این که تری‌گلیسریدها چربی‌های در حال گردشی هستند، بعضی از افراد فکر می‌کنند که رژیم غذایی پرچرب سطح تری‌گلیسرید خون را بالا می‌برد. اما واقعیت این است که کربوهیدرات‌ها اصلی‌ترین مواد غذایی سازنده تری‌گلیسریدها به شمار می‌روند. رژیم غذایی پرکربوهیدرات به خصوص مصرف زیاد قند و شکر، سطح تری‌گلیسرید خون را بالا می‌برد.
🔻دسته‌بندی سطح تری‌گلیسرید
➖نرمال: کمتر از 150 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
➖در مرز: 150-199 mg/dl
➖بالا: 200-499 mg/dl
➖خیلی بالا: 500 mg/dl یا بیشتر
✳️تست فشار خون (BP)
برای اندازه‌گیری فشار خون معمولا دو عدد مشخص فشار سیستولیک روی فشار دیاستولیک ثبت می‌گردد. فشار سیستولیک فشار جریان خون موقع تپش (انقباض) قلب است (فشار مربوط به وقتی که اولین صدا به گوش می‌رسد). فشار دیاستولیک نیز فشار بین دو تپش قلب است (فشار مربوط به وقتی که آخرین صدا به گوش می‌رسد). هر چه گردش خون با دشواری بیشتری همراه باشد، این اعداد نیز بالاتر خواهند بود.
🔻دسته‌بندی سطح فشار خون ویژه بزرگسالان:
➖نرمال – سیستولیک: کمتر از 120 mm Hg؛ دیاستولیک: کمتر از 80 mm Hg (میلی‌متر جیوه)
➖پیش‌پرفشاری خون – سیستولیک: 120-139 mm Hg؛ یا دیاستولیک: 80-89
➖مرحله یک فشارخون بالا – سیستولیک: 140-159 mm Hg؛ یا دیاستولیک: 90-99
➖مرحله دو فشار خون بالا – سیستولیک: 160 mm Hg یا بالاتر؛ یا دیاستولیک: 100 mm Hg یا بالاتر
اگر فشار سیستولیک و دیاستولیک فردی در دو دسته متفاوت قرار گیرد، طبقه بالاتر به عنوان ملاک تعیین وضعیت فشار خون فرد در نظر گرفته می‌شود. تشخیص فشار خون بالا براساس میانگین نتیجه دو یا چند تست فشار خون که طی دو یا چند جلسه ملاقات با پزشک انجام شده است صورت می‌گیرد.
معنی عبارت «فشار خون بالا»، فشار خونی است که به طور غیرطبیعی بالا است، حتی موقعی که فرد در حال استراحت است. تستسترون‌درمانی ممکن است سطح فشار خون را بالا ببرد.
✳️پاپ‌اسمیر/معاینه لگنی
بیشتر مردان ترنس از داشتن ناحیه تناسلی و/یا ارگان‌های تولیدمثلی منتسب به زنان ناراحت هستند. بعضی از مردان ترنس جراحی تخلیه رحم و/یا تخمدان انجام می‌دهند، و ممکن است جراحی ناحیه تناسلی را نیز انجام دهند. اما بعضی از مردان ترنس نیز هیچ‌یک از این جراحی‌ها را انجام نمی‌دهند.
مردان ترنسی که رحم و تخمدان‌هایشان را نگه داشته‌اند بهتر است به طور منظم معاینات لگنی همراه با پاپ‌اسمیر انجام دهند. اگر مرد ترنسی رابطه جنسی دخول واژینال داشته یا دارد، بهتر است پاپ‌اسمیر را به طور منظم انجام دهد (معمولا سالیانه یا هر دو سال یکبار، بسته به نتیجه تست و سطح فعالیت جنسی). هر چند که انجام این تست‌ها برای بعضی از افراد چندان خوشآیند نیست، با این حال انجام این تست‌ها کار عاقلانه‌ای است. با انجام منظم پاپ‌اسمیر، سلول‌های پیش‌سرطانی دهانه رحم در مراحل آغازین تشخیص داده می‌شود و مراحل درمانی لازم به موقع انجام می‌گیرد.
پاپ‌اسمیرهای روتین را می‌توانید در مطب پزشک عمومی نیز انجام دهید، و برای انجام این تست اگر راحت نیستید نیازی به مراجعه به پزشک زنان و زایمان یا «کلینیک زنان» نیست.
هنگام انجام تست پاپ، دکتر نمونه سلول‌ها را از قسمت دهانه رحم برمی‌دارد و آنها را روی اسلاید میکروسکوپ پخش می‌کند. سپس سلول‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا ببیند که آیا ضایعات پیش‌بدخیم (پیش‌سرطانی) یا تغییرات بدخیم (سرطانی) وجود دارد یا خیر.
در بیشتر مواقع، با انجام تست پاپ ناهنجاری‌های سلولی دهانه رحم پیش از آن که بدخیم شوند تشخیص داده می‌شود. هدف پاپ‌اسمیر کمک به تشخیص سرطان دهانه رحم است؛ بنابراین با انجام این تست، دیگر انواع سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان، سرطان واژن، یا سرطان رحم تشخیص داده نمی‌شود. سرطان این ارگان‌ها هنگام معاینه لگنی مشخص می‌شود. معاینه لگنی معمولا همزمان با پاپ‌اسمیر انجام می‌گیرد.
سیگار کشیدن و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ریسک غیرعادی بودن نتیجه پاپ‌اسمیر را افزایش می‌دهد. ویروس‌های قابل انتقال جنسی HPV انواع بسیار مختلفی دارند، و نشان داده شده که انواع مشخص HPV (نه همه انواع آن) عامل مهمی در ابتلا به سرطان دهانه رحم به شمار می‌روند.
🔳بخش سوم. عوارض جانبی تستسترون
✳️افزایش شمارش گلبول‌های قرمز خون (RBC)
سطح بالاتر از حد طبیعی شمارش گلبول‌های قرمز خون ممکن است نشان‌دهنده بیماری قلبی مادرزادی، کورپولمونال (نارسایی سمت راست قلب در اثر فشار خون بالا در سرخرگ ریوی و بطن راست در بلندمدت)، پلی‌سیتمی، یا بیماری کلیوی همراه با تولید بالای اریتروپوئتین باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر درمورد پلی‌سیتمی، ادامه مقاله را مطالعه نمایید.
✳️افزایش سطح هموگلوبین (HGB)
سطح بالاتر از حد طبیعی هموگلوبین ممکن است نشان‌دهنده بیماری قلبی مادرزادی، کورپولمونال (نارسایی سمت راست قلب در اثر فشار خون بالا در سرخرگ ریوی و بطن راست در بلندمدت)، پلی‌سیتمی، یا افزایش تولید RBC در اثر ترشح بالای اریتروپوئتین در بدن باشد.
✳️افزایش سطح هماتوکریت (HCT)
سطح بالای هماتوکریت ممکن است نشان‌دهنده کم‌آبی بدن، اریتروسیتوز (تولید بیش از اندازه گلبول‌های قرمز خون)، یا پلی‌سیتمی باشد.
✳️پلی‌سیتمی (غلظت خون بالا)
نشان داده شده که تستسترون‌درمانی سبب افزایش «اریتروپوئز» یا تولید گلبول‌های قرمز خون می‌شود. واژه «پلی‌سیتمی» به سطح بیش از حد بالای تعداد گلبول‌های قرمز خون اطلاق می‌گردد. گلبول‌های قرمز مازاد، خون را غلیظ می‌کنند و از جریان یافتن خون در مویرگ‌ها ممانعت به عمل می‌آورند. این مسئله بالقوه منجر به بروز بیماری‌های متعددی می‌شود. پلی‌سیتمی انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از: «پلی‌سیتمی ورا«، «پلی‌سیتمی نسبی«، و «پلی‌سیتمی ثانویه«.
حائز اهمیت است که تفاوت بین سه نوع پلی‌سیتمی را درک کنید، چرا که پلی‌سیتمی ناشی از تستسترون‌درمانی احتمالا در دسته پلی‌سیتمی ثانویه قرار می‌گیرد. اگر پزشکتان تشخیص داده که پلی‌سیتمی دارید، حائز اهمیت است که نوع پلی‌سیتمی را نیز دریابید و تحت درمان مناسب قرار گیرید. نباید اینگونه پندارید که چون تستسترون‌درمانی می کنید پس افزایش RBC و HCT الزاما به این معناست که دچار پلی‌سیتمی ثانویه شده‌اید. برای تشخیص نوع پلی‌سیتمی، پیشینه خانوادگی و دیگر فاکتورها (که در ادامه آمده است) نیز در نظر گرفته می‌شود.
پلی‌سیتمی ورا (یا «پلی‌سیتمی اولیه») اختلال میلوپرولیفراتیو نادری است که در آن سلول‌های مغز استخوان (که وظیفه تولید گلبول‌های قرمز خون را برعهده دارند) به طرز غیر قابل کنترلی گلبول قرمز تولید می‌کنند. در عارضه پلی‌سیتمی ورا، شمارش RBC بدون این که تحت تاثیر هورمون محرک گلبول قرمز خون یا اریتروپوئتین (EPO) قرار گرفته باشد افزایش می‌یابد. از جمله ریسک فاکتورهای بروز این عارضه می‌توان به قرار گرفتن در معرض تشعشعات، مصرف بعضی از داروهای درمان سرطان، و پیشینه خانوادگی پلی‌سیتمی ورا اشاره نمود.
پلی‌سیتمی نسبی نیز به این صورت است که سطح RBC بدلیل کمبود حجم پلاسما (قسمت مایع خون) افزایش پیدا می‌کند. این مسئله ممکن است بدلیل کم‌آبی بدن، استفاده از داروهای مدر، سوختگی، استرس، یا فشار خون بالا ایجاد شود.
پلی‌سیتمی ثانویه به افزایش شدید سطح RBC گفته می‌شود. این عارضه در اثر افزایش سطح هورمون محرک RBC یا اریتروپوئتین (EPO) رخ می‌دهد. از جمله علل بروز این عارضه می‌توان به سطح پایین اکسیژن خون بدلیل بیماری قلبی، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض کربن‌مونواکساید بدلیل استعمال سیگار، اختلالات وراثتی که سبب تولید غیرعادی هموگلوبین یا تولید بیش از حد اریتروپوئتین (EPO) می‌شوند، یا بیماری کلیوی اشاره نمود.
عوارضی که در اثر پلی‌سیتمی بروز می‌کند عبارت‌اند از: ترومبوز (لخته شدن خون که سبب سکته یا حمله قلبی می‌شود)، خونریزی، و نارسایی قلبی.
کاهش غلظت خون که در اثر افزایش توده گلبول‌های قرمز خون رخ داده است، و همینطور جلوگیری از خونریزی و ترومبوز از جمله اهداف اصلی درمان این عارضه به شمار می‌روند.
فلبوتومی (حجامت، اهدای خون) یکی از روش‌های مورد استفاده جهت کاهش ویسکوزیته بالای خون (غلظت خون بالا) محسوب می‌شود. فلبوتومی به این صورت است که هفته‌ای یک پینت خون از بدن فرد گرفته می‌شود تا وقتی که سطح هماتوکریت به کمتر از 45% برسد. فلبوتومی در صورت لزوم ادامه می‌یابد.
در درمان پلی‌سیتمی نسبی و پلی‌سیتمی ثانویه، تمامی ریسک فاکتورهای پیش‌زمینه‌ای نظیر سیگار کشیدن باید در نظر گرفته شود.
✳️افزایش سطح آنزیم‌های کبدی و بیماری‌های بالقوه کبد
تستسترون‌درمانی تغییراتی را در تست‌های عملکرد کبد، زردی کلستاتیک، نئوپلاسم هپاتوسلولار (نادر)، و پليوزیس هپاتیس به وجود می‌آورد. مصرف تستسترون خوراکی C-17 alpha alkylated به طور مشخص با چنین عوارضی مرتبط بوده و علاوه بر عوارض ذكر شده با هپاتوسلولار کارسینوما و آدنوم کبد نيز در ارتباط بوده است. لذا تستسترون C-17 alpha alkylated عموما به فرم خوراکی مصرف نمی‌گردد، و باور بر این است که مصرف تستسترون به فرم تزریقی، موضعی، دهانی و گلوله زیرجلدی این قبيل ریسک‌ها را به ميزان قابل توجهى کاهش می‌دهد. صرف‌نظر از شیوه تستسترون‌درمانی، بهتر است تست‌های عملکرد کبد محض احتیاط صورت گیرد و وضعیت کلی سلامت کبد سنجیده شود.
💠زردی کلستاتیک (Cholestatic jaundice)
زرد شدن پوست و سایر بافت‌ها بدلیل بالا رفتن سطح بیلی‌روبین خون را زردى مى‌گويند. اگر سطح سرمی بیلی‌روبین به 2 تا 2.5 mg/dl (میلی‌گرم در دسی‌لیتر) رسیده باشد، زردی ملایم معمولا قابل تشخیص است. زردی کلستاتیک به دلیل انسداد مجاری صفراوی رخ می‌دهد (یعنی وقتی که راه ترشح صفرا از کبد مسدود شده باشد. مسدود شدن راه ترشح صفرا ممکن است در خود کبد یا در مجاری صفراوی رخ داده باشد).
💠نئوپلاسم هپاتوسلولار (Hepatocellular neoplasms)
نئوپلاسم هپاتوسلولار واژه‌ای عمومی است که به رشد غیرعادی بافت جدید روی کبد اطلاق می‌گردد (نئوپلاسم به معنای «رشد جدید» است). بافت‌هاى رشديافته ممکن است خوشخیم یا سرطانی باشند.
💠پلیوزیس هپاتیس (Peliosis hepatis)
پلیوزیس هپاتیس نام وضعیتی است که طی آن حفره‌های کیست‌مانند پُرخون متعددی در کبد به وجود می‌آید. این وضعیت ممکن است منجر به احتقان و نکروز (مرگ بافت) کبد شود.
💠آدنوم كبد (Hepatic adenomas)
آدنوم كبد (HA) تومور خوشخیم و نادر کبد است. دو نوع آدنوم كبد شناخته شده است: تومورهای با منشاء مجاری صفراوی و تومورهای با منشاء سلول کبدی. آدنوم‌هاى كبد ممکن است دچار پارگی و خونریزی شوند و درد و رنج ایجاد کنند. آدنوم‌های كبد ضایعاتی خوشخیم هستند، اما می‌توانند به هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) بدخيم نیز تبدیل گردند. هر چند که تبديل ضايعات خوشخيم كبد به تومورهاى بدخیم اتفاق نادری است، با این حال بهتر است بیشتر افرادی که دچار آدنوم كبد شده‌اند تحت عمل جراحی قرار گیرند.
💠هپاتوسلولار کارسینوما (Hepatocellular Carcinoma)
واژه هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) به تومور بدخیم (سرطانی) کبد اطلاق می‌گردد.
✳️سرکوب فاکتورهای انعقادی
طبق گزارش‌های بدست آمده، تستسترون فاکتورهای انعقادی II, V, VII, و X را سرکوب می‌کند. تستسترون تاثیر داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین را برای افرادی که این نوع داروها را مصرف می‌کنند افزایش می‌دهد. افرادی که چنین داروهایی را مصرف می‌کنند یا دچار اختلالات خونریزی هستند باید جانب احتیاط را رعایت نمایند. اگر داروهای ضد انعقاد خون مصرف می‌کنید، با پزشکتان درمورد تنظیم دوز تستسترون مشورت نمایید.
✳️بالا رفتن پروفایل لیپیدی/کلسترول بالا
هر چه سطح کلسترول بالاتر باشد، ریسک ابتلا به بیماری کرونری قلب نیز بالاتر است. هر چه سطح کلسترول LDL پایین‌تر باشد، ریسک حمله قلبی و سکته نیز پایین‌تر است. همچنین حائز اهمیت است که سطح HDL یا همان «کلسترول خوب» به اندازه کافی بالا باشد. بالا بودن سطح کلسترول کل سبب ابتلا به تصلب شرایین و متعاقبا بیماری قلبی می‌شود.
تصلب شرایین نوعی بیماری است که با رسوب چربی، کلسترول و مواد دیگر روی دیواره سرخرگ‌ها مشخص می‌شود. رسوبات چربی به‌مرور زمان ضخیم‌تر و سخت‌تر می‌شوند و «پلاک»هایی را به وجود می‌آورند. این پلاک‌ها سبب سخت شدن و در نهایت انسداد سرخرگ‌ها می‌شوند. اطراف این پلاک‌ها ممکن است لخته‌های خونی جمع شود که عارضه خطرناکی است، چرا که ممکن است این لخته‌ها از جای خود جدا شده و به سمت قلب، ریه، یا مغز حرکت کنند.
سطح بالای تری‌گلیسرید ریسک ابتلا به بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. افرادی که سطح تری‌گلیسرید بالایی دارند اغلب با مسائل دیگری مانند دیابت و چاقی نیز دست به گریبان هستند؛ این مسائل نیز ریسک ابتلا به بیماری قلبی عروقی را در این افراد افزایش می‌دهد. سطح بالای تری‌گلیسرید ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به سیروز، کم‌کاری تیروئید، رژیم غذایی پرکربوهیدرات، کنترل ضعیف دیابت، یا پانکراتیت باشد.
✳️فشار خون بالا
فشار خون بالا مستقیما ریسک ابتلا به بیماری کرونری قلب و سکته را افزایش می‌دهد، به خصوص اگر با ریسک فاکتورهای دیگری نیز همراه باشد. تستسترون‌درمانی ممکن است سبب افزایش سطح فشار خون شود. با توجه به این مورد و همچنین با توجه به سایر ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری قلبی نظیر افزایش پروفایل لیپیدی یا پلی‌سیتمی، نظارت بر سطح فشار خون در حین تستسترون‌درمانی کار عاقلانه‌ای است.
✳️ادِم
ادم به تجمع غیرعادی مایعات در ناحیه مچ پا، روی پا، و ساق پا گفته می‌شود. ادم معمولا بدون درد است. تستسترون به عنوان عامل احتباس آب و الکترولیت (سدیم، پتاسیم، کلسیم و فسفات معدنی) شناخته شده و سبب بدتر شدن ورم می‌شود. گاهی اوقات افزایش میزان مصرف آب روزانه مشکل را کاهش می‌دهد یا حتی کاملا برطرف می‌کند.
✳️اکنه
اکنه یک اختلال پوستی (با مشخصه سرسفید، سرسیاه، و پیمپل) است که واحدهای پیلوسباسه پوست (PSU) را درگیر می‌کند. واحدهای پیلوسباسه دربرگیرنده غده «سباسه» (غده مولد چربی) هستند؛ غده سباسه نیز به کانالی به نام «فولیکول» متصل است. فولیکول دربرگیرنده تار موی نازکی است؛ مو از طریق انتهای باز این کانال به سطح پوست راه می‌یابد و به رشد خود ادامه می‌دهد. انتهای باز کانال فولیکول را معمولا «روزنه» می‌نامند. واحدهای پیلوسباسه متعددی در نواحی صورت، بالای کمر، و قفسه سینه (قسمت‌هایی که اکنه اغلب شدیدتر است) یافت می‌شود.
غدد سباسه ماده‌ای روغنی به نام «سبوم» تولید می‌کنند؛ سبوم به طور طبیعی از طریق روزنه به سطح پوست راه پیدا می‌کند. مشکل از آن جایی شروع می‌شود که فولیکول مسدود گردیده و در نتیجه سبوم دیگر نمی‌تواند به طور طبیعی تخلیه شود. اگر فولیکول مو به هر دلیلی مسدود شود، مخلوط سلول‌های چربی درون فولیکول به نوعی باکتری به نام پروپیونی‌باکتریوم (P. acnes) که به طور طبیعی روی سطح پوست زندگی می‌کند، اجازه می‌دهند که درون فولیکول مسدود شده به رشد خود ادامه دهد.
پروپیونی‌باکتریوم درون فولیکول مسدود شده تکثیر می‌شود، در نتیجه بدن گلبول‌های سفید خون را به آن فولیکول ارسال کند، و بدین‌ترتیب ناحیه متورم و دردناک می‌شود. این روند منجر به پیدایش ضایعات پوستی متعددی می‌گردد.
اکنه عمدتا روی صورت و شانه‌ها، و گاهی نیز روی بدن، دست، پا، و باسن بروز می‌کند. اکنه در اثر تغییرات هورمونی؛ استرس؛ استعمال محصولات چرب روی صورت، بدن یا مو؛ رطوبت؛ تعریق؛ و تحریک بروز می‌کند. تستسترون‌درمانی فعالیت غدد سباسه را افزایش می‌دهد و لذا ممکن است احتمال بروز اکنه را نیز بیشتر کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر درمورد اکنه و روش‌های درمان آن مقاله مرتبط را در اینجا مطالعه نمایید.
✳️سبوره
سبوره یا «درماتیت سبورئیک» نوعی بیماری پوستی است که مشخصه آن پوست شل، چرب، یا خشک به رنگ سفید متمایل به زرد بوده که گاهی به قرمزی می‌گراید. این عارضه ممکن است پوست کف سر، ابروها، پلک چشم، بینی، لب، پشت گوش‌ها، گوش خارجی، پوست بدن به‌خصوص قسمت بالای جناغ سینه و شیارهای پوستی را درگیر کند. این بیماری یکی از عوارض جانبی تستسترون‌درمانی است، ممکن است موقتی بوده یا این که در بلندمدت ادامه پیدا کند و با فاکتورهای محرکی نظیر استرس، خستگی، تغییرات آب و هوایی، پوست چرب، دیر به دیر شامپو زدن یا نظافت پوست، استعمال لوسیون‌های حاوی الکل، اختلالات پوستی (نظیر اکنه)، یا چاقی بدتر شود.
✳️دیگر عوارض جانبی
دیگر عوارض جانبی که به عنوان عوارض جانبی بالقوه تستسترون‌درمانی نیز ذکر گردیده‌اند، عبارت‌اند از: تهوع، سردرد، اضطراب، افسردگی، یا پاراستزی عمومی.
✳️پاراستزی (خواب‌رفتگی)
پاراستزی به احساس غیرعادی سوزش گفته می‌شود که عموما در ناحیه دست، بازو، ران، یا پا احساس می‌شود، اما در حالت کلی در هر کجا از بدن ممکن است رخ دهد. بسیاری از افراد پاراستزی را به‌صورت احساس «سوزن سوزن شدن» توصیف می‌کنند.
🔳بخش چهارم. دیگر مسائلی که لازم است پس از شروع تستسترون‌درمانی مدنظر قرار گیرد
✳️عفونت قارچی واژن و واژینوز باکتریال
تغییرات هورمونی سبب پیدایش تغییراتی در محیط واژن می‌شود. این مسئله سبب بروز دو نوع از رایج‌ترین عفونت‌های واژینال به نام عفونت قارچی واژن و واژینوز باکتریال می‌شود. برای این که عفونت واژن تحت درمان مناسب قرار گیرد، لازم است که نوع عفونت با مراجعه به پزشک به‌درستی تشخیص داده شود.
عفونت قارچی واژن با رشد بیش از حد قارچی به نام کاندیدا آلبیکانس درون واژن بروز می‌کند. اگر در محیط واژن تغییراتی در اثر نوسانات هورمونی، آسیب، سیستم ایمنی ضعیف، افزایش pH، افزایش حرارت و رطوبت، واکنش‌های حساسیتی، بالا رفتن سطح قند خون، یا کاهش جمعیت باکتری‌هایی که به طور طبیعی در این ناحیه وجود دارند ایجاد شود، کاندیدا آلبیکانس به سرعت تکثیر شده و سب پیدایش علائم عفونت قارچی واژینال می‌شود. علائم عفونت قارچی واژینال عبارت‌اند از: احساس خارش و/یا سوزش اطراف یا درون واژن؛ خروج ترشحات سفید و حجیم پنیری‌شکل از واژن (این ترشحات ممکن است رقیق و کمی مایل به زرد یا حتی بی‌رنگ باشند)؛ و بویی شبیه به بوی نان یا آبجو.
درمان عفونت قارچی واژن به روش‌های متعددی صورت می‌گیرد؛ از مصرف داروهای بدون نسخه مانند دیفلوکان یا مونیستات گرفته تا روش‌های درمانی خانگی و طبیعی مانند قرار دادن ماست خالص و غیرپاستوریزه درون واژن، نوشیدن آب کرنبری شیرین نشده، یا مصرف اسیدوفیلوس. اگر عفونت قارچی واژن ادامه پیدا کرد حتما این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید و از ایشان راهنمایی بخواهید. ابتلا به عفونت قارچی واژن در اوایل شروع هورمون‌درمانی بیشتر رخ می‌دهد.
عفونت قارچی واژن را نباید با واژینوز باکتریال (BV) که نوع دیگر عفونت واژینال است اشتباه گرفت. واژینوز باکتریال زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های مشخصی (مانند گاردنرلا واژینالیس، باکتروئیدها، موبیلونکوس، و مايکوپلاسما هومينيس) بدلیل پیدایش تغییراتی در محیط واژن بسیار بیشتر از باکتری لاکتوباسیلوس [که باکتری مفیدی است] رشد می‌کنند. علامت اصلی واژینوز باکتریال ترشحات غیرطبیعی خاکستری – سفیدرنگ از ناحیه واژن است که اغلب با بویی شبیه به بوی ماهی همراه است. این عارضه ممکن است با احساس خارش و/یا سوزش اطراف واژن نیز همراه باشد.
واژینوز باکتریال معمولا با تجویز آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. اگر این عارضه ادامه پیدا کرد حتما این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید و از ایشان راهنمایی بخواهید. ابتلا به واژینوز باکتریال در اوایل شروع هورمون‌درمانی بیشتر رخ می‌دهد.
✳️معاینه سینه توسط خود فرد (جهت تشخیص سرطان بافت پستان)
حتی اگر جراحی تخلیه سینه انجام داده‌اید نیز بهتر است هر ماه معاینه سینه را انجام دهید، چرا که پس از جراحی تخلیه سینه مقداری بافت پستان برجای می‌ماند. یادتان باشد که مردان غیرترنس نیز گاهی به سرطان پستان مبتلا می‌شوند.
در ادامه نحوه انجام معاینه سینه توسط خود فرد آموزش داده می‌شود. بهتر است این مراحل را هر یک-دو ماه یکبار انجام دهید تا به شکل بافت سینه عادت کنید و بهتر بتوانید تغییرات و ضایعات را تشخیص دهید.
🔹1. شروع کار اینگونه است که رو‌به‌روی آینه صاف می‌ایستید و دست‌هایتان را روی لگن‌تان قرار می‌دهید. ببینید آیا از لحاظ سایز، شکل، ورم، درد، یا رنگ، تغییراتی غیرعادی در سینه ایجاد شده است یا خیر. به نوک سینه‌ها دقت کنید و ببینید آیا حالت برآمده پیدا کرده‌اند، مکان آنها تغییر کرده، یا برعکس شده‌اند (یعنی به جای این که نوک سینه به سمت بیرون باشد، به سمت داخل برگشته باشد).
🔹2. دست‌هایتان را بالای سرتان ببرید و سینه‌هایتان را برای مشاهده تغییراتی که ذکر گردید بررسی نمایید.
🔹3. سپس، نوک سینه را با انگشت شست و اشاره خود با ملایمت فشار دهید و ببینید آیا ترشحی دارد یا خیر.
🔹4. دراز بکشید و سینه‌تان را معاینه کنید، به این صورت که با دست راست سینه چپ را معاینه کنید و سپس با دست چپ سینه راست را معاینه کنید. چند انگشت خود را به‌هم بچسبانید و سپس با ملایمت و همینطور محکم سینه‌تان را لمس کنید. معاینه سینه را طبق الگویی انجام دهید تا مطمئن باشید که کل سینه را معاینه کرده‌اید. می‌توانید از معاینه نوک سینه شروع کنید و سپس سینه‌تان را با الگوهای دایره‌ای‌شکل معاینه کنید؛ پس از معاینه دایره کوچک، دایره را بزرگ‌تر کنید تا به بیرون از ناحیه سینه برسید. حتما کل بافت‌ها را معاینه کنید؛ بافت‌های نزدیک به سطح پوست را با لمس ملایم، و بافت‌های عمقی‌تر را با لمس محکم بررسی کنید. معاینه ناحیه نزدیک به زیربغل را فراموش نکنید! در این معاینه به دنبال تغییر در تراکم بافت پستان یا توده‌های غیرعادی باشید.
🔹5. در پایان، سینه‌تان را در حالتی که ایستاده یا نشسته‌اید لمس کنید. می‌توانید این مرحله را زیر دوش حمام انجام دهید. مجددا لازم به یادآوری است که در این معاینه باید به دنبال تغییر در تراکم بافت پستان یا توده‌های غیرعادی باشید.
✳️سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و سرطان‌های رحمی
بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند عمل هیسترکتومی (تخلیه رحم) و اوفرکتومی (تخلیه تخمدان‌ها) طی پنج سال نخست پس از شروع تستسترون‌درمانی انجام گیرد، چرا که نگرانی‌هایی مطرح است که شاید تستسترون‌درمانی در بلندمدت سبب شود تا تخمدان‌ها علائمی مشابه با آنچه که در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) به چشم می‌خورد از خود نشان دهند. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با افزایش ریسک هایپرپلازی اندرومتریال (وضعیتی که طی آن دیواره رحم (اندرومتریوم) بیش از حد رشد می‌کند) و در نتیجه ابتلا به سرطان اندومتریال، و همینطور سرطان تخمدان مرتبط بوده است.
لازم به ذکر است که به سادگی نمی‌توان گفت که آیا با شروع تستسترون‌درمانی ریسک ابتلا به چنین سرطان‌هایی افزایش پیدا می‌کند یا خیر. مردان ترنس جمعیت کوچکی را تشکیل می‌دهند و بسیاری از آنها نیز پس از شروع هورمون‌درمانی عمل تخلیه رحم/تخمدان انجام می‌دهند، در نتیجه مطالعه روی مردان ترنس در زمینه تاثیرات بلندمدت تستسترون‌درمانی روی رحم و تخمدان چندان آسان نیست. همچنین لازم به ذکر است که بعضی از مردان ترنس حتی قبل از شروع تستسترون‌درمانی نیز از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک رنج می‌برند، و همین مسئله آگاهی از این که آیا علائم شبه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مربوط به قبل از شروع تستسترون‌درمانی بوده یا بعد از آن را دشوار می‌سازد.
با توجه به این که ارتباط بین مصرف بلندمدت آندروژن و سلامت دستگاه تناسلی منتسب به زنان هنوز کاملا درک نشده است، و با توجه به این که بسیاری از مردان ترنس اغلب از مراجعه به دکتر جهت مراقبت از دستگاه تناسلی خود خجالت می‌کشند یا موانعی بر سر راه دسترسی آنها به خدمات پزشکی وجود دارد، بعضی از مردان ترنس احساس می‌کنند که بهتر است عمل‌های جراحی تخلیه رحم و تخمدان‌ها را به عنوان اقدامی پیشگیرانه انجام دهند. یادتان باشد که همیشه درمورد تازه‌ترین پژوهش‌های پزشکی و مزایا و معایب هر یک از عمل‌های جراحی با پزشک خود گفتگو کنید. جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقالات مرتبط را در اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا مطالعه نمایید.
اگر مرد ترنسی ترجیح دهد عمل تخلیه رحم/تخمدان انجام ندهد، بهتر است تست پاپ اسمیر را (به جهت غربالگری سرطان دهانه رحم) به طور منظم ادامه دهد و اگر احیانا خونریزی نامنظم واژینال (حتی در حد لکه‌بینی)، انقباض یا دردی در ناحیه تناسلی خود احساس کرد به پزشک مراجعه نماید.
گاهی اوقات مردان ترنسی که عمل هیسترکتومی (تخلیه رحم) انجام نداده‌اند، به‌خصوص طی چند سال نخست پس از شروع هورمون‌درمانی دچار تجمع بافت اندومتریال می‌شوند. بافت اندومتریال به طور طبیعی طی خونریزی قاعدگی ریزش می‌کند، اما با توجه به این‌که این پروسه پس از گذشت چند ماه از شروع تستسترون‌درمانی متوقف می‌شود، بافت اضافی در این ناحیه تجمع می‌یابد. این بافت اضافی ممکن است در نهایت ریزش پیدا کند و به صورت لکه‌بینی خود را نشان دهد.
با توجه به این که خونریزی نامنظم می‌تواند علامت سرطان نیز باشد (که البته در بیشتر مواقع اینگونه نیست)، مردان ترنسی که خونریزی/لکه‌بینی داشته‌اند بهتر است به پزشک مراجعه کنند تا پزشک با انجام آزمایش‌هایی علت لکه‌بینی را تشخیص دهد. پزشک ممکن است نمونه‌برداری از اندومتر و/یا سونوگرافی انجام دهد. پزشک ممکن است طی دوره کوتاهی پروژسترون تجویز کند تا بافت اندومتریال اضافی ریزش پیدا کند — یعنی چیزی شبیه تحریک قاعدگی در بدن ایجاد کند. این کار اگرچه ناخوشآیند است، اما باید درک کنید که اقدامی پیشگیرانه محسوب می‌شود، چرا که تجمع غیرمعمول بافت اندومتریال با سرطان اندومتریال مرتبط بوده است.
✳️تبدیل تستسترون مازاد به استروژن
بسیاری از مردان ترنس در نخستین ماه‌های شروع تستسترون‌درمانی احساس کم‌صبری نموده و نمی‌توانند برای ایجاد تغییرات حاصل از هورمون‌درمانی انتظار بکشند. بعضی از مردان ترنس تصمیم می‌گیرند دوز تستسترون مصرفی خود را دو برابر یا حتی سه برابر کنند، به این امید که هر چه بیشتر مصرف کنند، تغییرات حاصل از تستسترون‌درمانی نیز سریع‌تر حاصل گردد.
متاسفانه افزایش قابل توجه دوز تستسترون، از سرعت روند ایجاد تغییرات حاصل از هورمون‌درمانی می‌کاهد. دلیلش این است که تستسترون مازاد در بدن به واسطه آنزیمی به نام «آروماتاز» به استروژن تبدیل می‌شود. این تبدیل جزء سیستم طبیعی فیدبک بدن است. اگر تستسترون فراوانی در بدن وجود داشته باشد، تستسترون مازاد به استروژن تبدیل («آروماتیزه») گردیده تا تعادل هورمونی «طبیعی» بدن برقرار گردد.
بنابراین مصرف دوز بسیار بالای تستسترون ایده خوبی نیست. صبور باشد؛ اگر مدت زمانی منطقی گذشته است و هیچ نتیجه‌ای نگرفته‌اید، و/یا این‌که اگر سطح تستسترون بدنتان پایین است، در مورد تنظیم دوز تستسترون با پزشکتان گفتگو نمایید.
✳️واکنش‌های حساسیتی
بعضی از افراد نسبت به روغن تستسترون به فرم تزریقی یا موادی که جهت افزایش نفوذپذیری در چسب‌ها یا کرم/ژل‌های تستسترون به کار می‌رود حساسیت دارند. اگر با چنین مسئله‌ای مواجه هستید، می‌توانید روش تستسترون‌درمانی‌تان را تغییر دهید، یا این‌که به داروخانه ترکیبی مراجعه کنید تا تستسترون مصرفی‌تان را با روغن یا کرم متفاوتی برایتان آماده نمایند.
✳️ورزش و رژیم غذایی ضامن سلامت قلب
با توجه به این که تستسترون‌درمانی سطح کلسترول خون، فشار خون، و/یا شمارش گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد، بهتر است با شروع تستسترون‌درمانی رژیم غذایی ضامن سلامت قلب را در پیش گیرید و مرتب ورزش کنید. گاهی تستسترون‌درمانی سبب افزایش اشتها می‌شود؛ داشتن سبک زندگی سالم از اضافه وزن نیز جلوگیری می‌کند.
انجمن قلب امریکا دستورالعمل‌های مفیدی درمورد رژیم غذایی و ورزش تدوین کرده که با پیروی از آنها می‌توانید سطح کلسترول، فشار خون، و وزن بدن خود را در محدوده سلامت نگه دارید.
✳️حفظ توانایی باروری: فریز تخمک Oocyte cryopreservation
تستسترون‌درمانی در بلندمدت معمولا (ولی نه همیشه) روی توانایی باروری مردان ترنس تاثیر می‌گذارد. بعضی از مردان ترنس قبل از شروع تستسترون‌درمانی ترجیح می‌دهند تخمک‌های خود را ذخیره و بدین‌ترتیب توانایی باروری و فرصت بچه‌دار شدن را برای خود حفظ کنند. مثلا یک مرد ترنس می‌تواند تخمک‌های خود را ذخیره کند تا اگر بعدا نابارور شد بتواند با کاشت تخمک خود در رحم پارتنر زن بچه‌دار شود.
مواردی وجود داشته که مردان ترنس تستسترون‌درمانی را مدتی متوقف کرده‌اند تا بتوانند باردار شوند و زایمان کنند. اما با توجه به این که نمی‌شود به سادگی تاثیرات دقیق تستسترون روی توانایی باروری را پیش‌بینی کرد، بهترین کار این است که در مورد مسائل مربوط به باروری گفتگوی عمیق و دقیقی با پزشک داشته باشید، جوانب کار را بسنجید و سپس تصمیم‌گیری کنید.
ذخیره تخمک پروسه پزشکی نسبتا جدیدی است. طی این پروسه تخمک‌ها را برای استفاده در آینده جمع‌آوری و فریز می‌کنند. ذخیره تخمک پروسه ساده‌ای نیست و نسبتا گران است. از سه هفته قبل از جمع‌آوری تخمک نیز نیاز است داروهای باروری (هورمون) متعددی تزریق کنید. طی این پروسه لازم است مرتبا آزمایش خون و همینطور سونوگرافی واژینال انجام دهید تا وضعیت تخمک‌ها سنجیده شود. خارج کردن تخمک‌ها نیز تحت عمل جراحی سبکی صورت می‌گیرد.
🔻فایل پی‌دی‌اف اطلاعات جامع مراقبت‌های بهداشتی پس از شروع تستسترون‌درمانی ویژه مردان ترنس (FTM) را می‌توانید از طریق لینک زیر دانلود نمایید.
اطلاعات جامع مراقبت بهداشتی تستسترون‌درمانی
مترجم: سعید.ش
🌐منبع: هلپ ترنس سنتر – شبکه اطلاع رسانی ترنسجندر و تغییرجنس
https://helptranscenter.org
مرجع:
http://www.ftmguide.org
Copyright © 2019 سعید.ش https://helptranscenter.org هلپ ترنس سنتر – شبکه اطلاع رسانی ترنسجندر و تغییرجنس All Rights Reserved
هلپ ترنس سنتر 