تفاوت جنس و جنسیت در چیست؟
مترجم: سعید.ش
تفاوت بین جنس (Sex) و جنسیت (Gender) به این سادگی که فکر می‌کنید نیست. بیشتر ما با تفکرات و باورهای ساده و کلیشه‌ای درمورد جنس و جنسیت بزرگ شده‌ایم. به عبارتی، همیشه تصور می‌کرده‌ایم که دو جنس مذکر و مونث وجود دارد که هر یک از آنها نیز با دو جنسیت مرد و زن تطابق دارند. اما با دیده شدن هر چه بیشتر افراد ترنسجندر، جنسیت نامنطبق، و غیرباینری، بسیاری از مردم متوجه شده‌اند که جنس و جنسیت بسیار پیچیده‌تر از آنی است که تابهحال تصور می‌کرده‌اند. در این مقاله به تفاوت بین جنس و جنسیت می‌پردازیم. با مطالعه این مقاله می‌توانید معنای واقعی هر یک از این واژه‌ها را درک کنید.
🔳جنس (Sex) دقیقا به چه معناست؟
جامعه همواره به ما گفته است که دو جنس وجود دارد: مذکر و مونث. همینطور شاید آگاهی داشته باشید که بعضی از افراد، اینترسکس (بیناجنسی) هستند یا رشد و نمو جنسی متفاوتی (DSD) دارند. عبارت «تفاوت رشد و نمو جنسی (DSD)» در توصیف کروموزوم‌ها، آناتومی، یا صفات جنسی خاصی به کار می‌رود که نمی‌شود آنها را منحصرا در قالب مذکر یا مونث جای داد.
همانگونه که افراد را با نام و ضمائر صحیح مخاطب قرار می‌دهیم، حائز اهمیت است که افراد را به همان صورتی که ترجیح می‌دهند خطاب کنیم. بعضی از افراد با واژه «اینترسکس» راحت هستند و خود را با همین عنوان معرفی می‌کنند. اما دیگر افراد از این واژه استفاده نمی‌کنند و به جای این واژه، از عبارت «تفاوت رشد و نمو جنسی DSD» برای توصیف وضعیت خود استفاده می‌کنند.
در بعضی از پژوهش‌ها گزارش شده است که از هر 100 نفر، یک نفر با تفاوت رشد و نمو جنسی متولد می‌شود. از همین رو، زیست‌شناسان بیشتری از این حقیقت آگاهی یافته‌اند که جنس بسیار پیچیده‌تر از تفکر سنتی دوگانه مذکر-مونث است.
💠ناحیه تناسلی
بعضی از افراد بر این باور هستند که ناحیه تناسلی تعیین‌کننده جنس افراد است، به این معنا که افراد مذکر آلت تناسلی مردانه دارند و افراد مونث واژن دارند. اما این تعریف، بعضی از افرادی که با تفاوت رشد و نمو جنسی DSD متولد شده‌اند را دربرنمی‌گیرد. با این تعریف، افراد ترنسی که مایل به انجام جراحی ناحیه تناسلی نیستند یا هنوز جراحی ناحیه تناسلی نکرده‌اند نیز به رسمیت شناخته نمی‌شوند. مثلا یک مرد ترنسجندر – که با جسم منتسب به زنان متولد شده است و خود را مرد می‌داند – ممکن است واژن داشته باشد اما صرف‌نظر از این موضوع، جسم خود را مذکر بداند.
💠کروموزوم‌ها
ما همیشه اینگونه می‌اندیشیده‌ایم که افرادی که با کروموزوم XX متولد شده‌اند مونث هستند، و افرادی که با کروموزوم XY متولد شده‌اند مذکر هستند. این تفکر، افرادی را که با تفاوت رشد و نمو جنسی متولد شده‌اند و آرایش کروموزومی متفاوتی دارند یا تفاوت‌هایی در رشد و نمو جنسی آنها به چشم می‌خورد، به رسمیت نمی‌شناسد. چنین تفکری، این حقیقت را که کوروموزوم‌های افراد ترنس نیز اغلب با جنس آنها «تطابق» ندارد نیز نادیده می‌انگارد. برای مثال، یک زن ترنسجندر جسم خود را مونث می‌داند و کروموزم XY دارد.
💠صفات اولیه جنسی
ما همواره تصور می‌کرده‌ایم که استروژن هورمون جنسی غالب در بدن افراد مونث بوده و تستسترون هورمون جنسی غالب در بدن افراد مذکر است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که در بدن تمامی افراد هم هورمون استروژن وجود دارد و هم هورمون تستسترون. در حقیقت استرادیول که فرم غالب استروژن است، در عمکرد جنسی افرادی که با جسم منتسب به مردان متولد شده‌اند نقش حیاتی دارد. استرادیول نقش بسیار مهمی در برانگیختگی جنسی، تولید اسپرم، و نعوظ آلت تناسلی مردانه ایفا می‌کند.
هورمون‌درمانی جایگزین یکی از گزینه‌های پیش روی افراد ترنس و جنسیت نامنطبق است، اما اینگونه نیست که مثلا مرد ترنسی که هورمون‌درمانی نمی‌کند نسبت به مرد ترنسی که هورمون‌درمانی می‌کند از لحاظ جسمی کمتر مذکر باشد.
💠صفات ثانویه جنسی
بسیاری از صفات ثانویه جنسی از جمله موی صورت، بافت پستان، و محدوده صدا به‌آسانی قابل تشخیص‌اند. به همین جهت مردم اغلب با دیدن این صفات، به‌سرعت درمورد جنس افراد به حدس و گمان می‌پردازند. اما باید توجه داشت که صفات ثانویه جنسی تنوع گسترده‌ای دارد، صرف‌نظر از این که فردی خود را با همان جنسی که در بدو تولد به او نسبت داده شده هویت‌یابی کند یا خیر.
مثلا موی صورت را در نظر بگیرید. ممکن است روی صورت بعضی از افرادی که با جسم منتسب به زنان متولد شده‌اند مو رشد کند، و روی صورت بعضی از افرادی که با جسم منتسب به مردان متولد شده‌اند اصلا مو رشد نکند.
🔳جنسیت (Gender) چیست؟
جامعه همیشه این تفکر را در ذهن ما جا انداخته که دو جنسیت وجود دارد: مرد و زن. همیشه به ما گفته‌اند که فردی که با جسم منتسب به مردان متولد شده مرد است، و فردی که با جسم منتسب به زنان متولد شده زن است. اما جنسیت اینگونه نیست که یا این باشد یا آن. جنسیت یک طیف است.
هر چند که بیشتر افراد جامعه خود را یا زن می‌دانند یا مرد، حقیقت این است که جنسیت‌های فراوان دیگری نیز بین زن و مرد یا فراتر از این دو وجود دارند. بعضی از افراد خود را غیرباینری می‌دانند؛ چترواژه غیرباینری برای توصیف افرادی به کار می‌رود که هویت جنسیتی آنها با دوگانه جنسیتی مرد-زن همسو نیست. بعضی از افراد خود را بای‌جندر (دوجنسیتی) می‌دانند، به این معنا که در موقعیت‌های مختلف خود را هم مرد می‌دانند و هم زن. بعضی از افراد نیز خود را ای‌جندر (بی‌جنسیت) می‌دانند، به این معنا که خود را با هیچ جنسیتی هویت‌یابی نمی‌کنند.
بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع غیرغربی پیشینه‌ای طولانی در پذیرش افراد جنسیت سوم، بی‌جنسیت، و ترنسجندر در جامعه داشته‌اند، که از آن جمله می‌توان به پذیرش افراد دو روح در فرهنگ و جوامع بومیان امریکایی و پذیرش افراد هیجرا در فرهنگ و جوامع آسیای جنوبی اشاره نمود.
🔳جنس و جنسیت چه ارتباطی باهم دارند؟
جنس و جنسیت در بعضی از افراد به‌هم مرتبط‌اند. تصور این که اگر فردی با جسم منتسب به مردان متولد شده باشد مرد است، و اگر با جسم منتسب به زنان متولد شده باشد زن است، برای افراد سیسجندر (غیرترنس) صدق می‌کند. اما افراد ترنس و جنسیت نامنطبق، جنسی که در بدو تولد به آنها نسبت داده شده را با جنسیتی که به آن باور دارند همسو نمی‌بینند. این افراد ممکن است خود را با جنسی متفاوت با آنچه که در بدو تولد به آنها نسبت داده شده ببینند.
مفهوم جنس و جنسیت یک برساخت اجتماعی است، به این معنا که ما انسانها جامعه‌ای را تشکیل داده، و جنس و جنسیت را براساس ویژگی‌های پذیرفته شده در جامعه به افراد نسبت می‌دهیم. این گفته بدین معنا نیست که اعضای بدن و عملکرد آنها را ساخته تصورات اجتماعی بدانیم، بلکه در اصل منظور این است که روشی که ما برای دسته‌بندی و تعریف این موارد در پیش گرفته‌ایم می‌توانست به گونه دیگری باشد.
مردم اغلب تمایل دارند که جنس و جنسیت را با بیان جملاتی نظیر جنسیت در مغز قرار دارد و جنس در شلوار، از یکدیگر تفکیک کنند. هرچند که پذیرش افراد طبق جنسیت صحیح آنها به عنوان قدم اول کار درستی است، اما باورهایی نظیر آنچه که ذکر گردید تاثیرات مخربی برای افراد ترنس در پی دارد. وقتی که افراد ترنس را با جنسی که در بدو تولد به آنها نسبت داده شده – و نه جنس صحیحی که خود به آن باور دارند – ببینیم، [یعنی مثلا به جای این که جسم متعلق به زن ترنسجندر را صرف‌نظر از انجام یا عدم انجام تغییرات پزشکی «مونث» ببینیم، به اشتباه او را با مغز زنانه و جسم مردانه (مذکر) ببینیم]، تاثیر مخرب عمیقی روی سلامت جسمی، روانی، و عاطفی این افراد می‌گذاریم. این تصورات و باورها موانعی را بر سر راه دسترسی به حقوق و نیازهای اساسی افراد ترنس در زمینه‌های مختلف پدید می‌آورد، که از جمله می‌توان به محدودیت دسترسی به خدمات بهداشتی، و حتی محدودیت دسترسی به ابتدایی‌ترین نیازها مانند استفاده از دستشویی عمومی اشاره نمود.
🔳هویت جنسیتی (Gender Identity) چیست؟
هویت جنسیتی درک و برداشتی است که هر فرد از جنسیت خود دارد و می‌خواهد که در دنیا آنگونه دیده شود. برای بسیاری از افراد سیسجندر (غیرترنس)، هویت جنسیتی به طور خودکار محترم شمارده می‌شود. وقتی که مردم با مرد سیسجندری روبه‌رو می‌شوند که کلیشه‌ها و هنجارهای جنسیتی مردانه را رعایت کرده است، با او به عنوان یک مرد رفتار می‌کنند، حق و حقوق او را به عنوان یک مرد محترم شمارده و او را با ضمائر صحیح مربوط به مردان خطاب می‌کنند. حائز اهمیت است که با همه انسانها همینگونه محترمانه رفتار کنیم.
به جای این که درباره هویت افراد به حدس و گمان بپردازید، درمورد هویت جنسیتی افرادی که ملاقات می‌کنید سوال کنید. ضمائر صحیح خود را به آنها بگویید و ضمائر صحیح آنها را بپرسید و آنها را با ضمائر صحیحی که به شما گفته‌اند خطاب کنید. مثلا افراد غیرباینری ممکن است از شما بخواهند که آنها را با ضمائر خنثی‌جنسیتی خطاب کنید و از به کار بردن الفاظ جنسیتی (مثلا لفظ «خوشگل» که برای توصیف دختران به کار می‌رود یا لفظ «خوشتیپ» که برای توصیف پسران به کار می‌رود) برای توصیف آنها خودداری ورزید.
🔳ابراز جنسیتی (Gender Expression) چیست؟
همه ما ابراز جنسیتی شناخته شده‌ای داریم. بسیاری از افراد، زنان را با ابراز جنسیتی زنانه و مردان را با ابراز جنسیتی مردانه تصور می‌کنند. اما باید توجه داشت که ابراز جنسیتی نیز درست مانند هویت جنسیتی یک طیف است. زنانگی و مردانگی در دو انتهای طیف ابراز جنسیتی قرار دارند، با این حال بین این دو قطب، ابرازهای جنسیتی بی‌شماری وجود دارد. هر فرد می‌تواند به انتخاب خود هر نوع ابراز جنسیتی را برگزیند.
در جوامع غربی، ویژگی‌هایی مانند حمایت و مراقبت از دیگران، ظرافت احساسی و عاطفی، و پیروی و فرمان‌برداری از جمله صفات کلیشه‌ای زنانه محسوب می‌شوند، و ویژگی‌هایی مانند ایفای نقش محافظ، رقابت‌جویی یا خشونت، و میل جنسی بالا از جمله صفات کلیشه‌ای مردانه محسوب می‌شوند.
بیشتر ما انسانها ترکیبی از ویژگی‌های رفتاری زنانه و مردانه را توأمان ابراز می‌کنیم. این گفته بدین معناست که فردی که هویت جنسیتی خود را نسبتا هنجارگرا می‌داند نیز ممکن است ابراز جنسیتی‌اش در میانه طیف زنانگی و مردانگی قرار داشته باشد. مثلا ابراز جنسیتی یک زن سیسجندر (غیرترنس) ممکن است بیشتر متمایل به سمت قطب مردانه طیف باشد، اما وی خود را زن هویت‌یابی می‌کند.
🔳جنسیت با گرایش جنسی (Sexual Orientation) متفاوت است
گرایش جنسی ارتباطی با هویت جنسیتی ندارد. گرایش جنسی منحصرا به این معناست که نسبت به چه افرادی کشش جنسی دارید. افراد با هر نوع هویت جنسیتی می‌توانند خود را استریت (دگرجنسگرا) یا با هر گرایش جنسی دیگری روی طیف گرایش‌های جنسی LGBQ+ بدانند.
💠باورهای نادرست رایج
بسیاری از افراد به اشتباه فکر می‌کنند که افراد ترنس تطبیق جنسیت انجام می‌دهند تا روابط جنسی خود را با هنجارهای دگرجنسگرایانه جامعه همسوتر کنند؛ این تصور بسیار دور از واقعیت است. در حقیقت طبق پژوهش مرکز ملی برابری افراد ترنسجندر که در سال 2015 در ایالات متحده صورت پذیرفت، تنها 15 درصد از پاسخ‌دهندگان خود را هتروسکشوال (دگرجنسگرا) می‌دانستند.
درست است که بعضی از افرادی که گی (مرد همجنسگرا)، لزبین (زن همجنسگرا)، کوئیر، یا بای‌سکشوال (دوجنسگرا) هستند، جنسیت نامنطبق نیز هستند، اما نکته اصلی اینجاست که ارتباط مستقیمی بین گرایش جنسی و عدم انطباق جنسیتی برقرار نیست. و هر چند که فرهنگ بوچ و فَم بیش از پیش در اجتماعات کوئیر راه یافته است، اما باید دقت داشت که هویت جنسیتی و ابراز جنسیتی افراد بوچ یا فَم به جنسیت آنها مربوط می‌شود، نه به این که نسبت به چه افرادی کشش جنسی دارند.
💠مبنای تاریخی
پیش از آن که واژه «ترنسجندر» در دهه 1970 توجه افراد را به خود جلب کند، بسیاری از افراد مجبور می‌شدند هویت جنسیتی خود را با تنها مفهومی که آن زمان موجود بود، یعنی با مفهوم گرایش جنسی تعریف کنند. در عصر حاضر، همه ما این را می‌دانیم و درک می‌کنیم که جنسیت افراد مستقل از گرایش جنسی آنهاست، اما برای بیان این حقیقت باید ادبیاتی را که بین جنس، جنسیت، و گرایش جنسی تمایز قائل می‌شود آموخته باشیم تا بتوانیم آن را به کار ببریم.
مثلا من پیش از این که از وجود مردان ترنسجندر اطلاعی داشته باشم، فکر می‌کردم لزبین (زن همجنسگرا) هستم. من نسبت به زنان کشش جنسی داشتم و در جامعه زن به حساب می‌آمدم، از این رو به نظرم می‌آمد که لزبین هستم. وقتی متوجه شدم ترنسجندر هستم که توانستم جنسیتم را از گرایش جنسی‌ام تفکیک کنم. وقتی جنسیتم را از گرایش جنسی‌ام تفکیک کردم، متوجه شدم که گرایش جنسی‌ام نیز بیشتر حالت سیال دارد. امروز من خود را فردی غیرباینری زنانه با گرایش جنسی کوئیر می‌دانم.
🔻سخن پایانی
با مطالعه این مقاله متوجه شدیم که جنس و جنسیت بسیار پیچیده‌تر از آنی است که بیشتر ما تابهحال تصور می‌کرده‌ایم. مهمترین نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که هر انسانی خود تعیین‌کننده جنسیت، و البته جنس خویش است.
بهترین کاری که می‌توانیم بکنیم این است که جنس و هویت جنسیتی افرادی که با آنها روبه‌رو می‌شویم را محترم شماریم و با تمامی افراد برخوردی محترمانه و حمایتگرانه داشته باشیم.
مترجم: سعید.ش
🌐منبع: هلپ ترنس سنتر – شبکه اطلاع رسانی ترنسجندر و تغییرجنس
https://helptranscenter.orghttps://helptranscenter.org
مرجع:
https://www.healthline.com/health/sex-vs-gender
Copyright © 2019 سعید.ش https://helptranscenter.org هلپ ترنس سنتر – شبکه اطلاع رسانی ترنسجندر و تغییرجنس All Rights Reserved
